Resumé afvalproblematiek
Inleiding
Net als bedrijven en huishoudens op de wal produceren ook binnenvaartschepen afval. Er is echter een groot verschil. Waar bedrijven en huishoudens vanuit een vaste locatie opgenomen kunnen worden in een inzamelnetwerk, varen binnenvaartschepen door heel Europa en zijn soms lange tijd weg uit het land van herkomst. Daarbij is een binnenvaartschip een bedrijfsmiddel waar tegelijkertijd de bemanning op leeft en hele gezinnen op wonen. Deze uitzonderlijke situatie vraagt om sector specifieke oplossingen voor het inzamelen van afval. Het was de wens van overheden om op internationaal niveau afspraken te maken over de omgang met afval in de binnenvaart. Hieruit is midden jaren negentig het Scheepsafvalstoffenverdrag (CDNI) ontstaan.
Na ratificatie door de Verdragsluitende Staten is in aan twee van drie delen (A,B en C) van de uitvoeringsregeling internationaal vorm gegeven en in 2010 resp. 2011 ingevoerd. Voor de afvalsoorten ‘olie- en vethoudend scheepsbedrijfsafval’ (deel A) en ‘afval van de lading’ (deel B) is hiermee sprake van internationale oplossingen voor het inzamelen en verwerken van scheepsafval vanuit het principe ‘de vervuiler betaalt’. De perikelen in 2013 hebben voornamelijk betrekking op deel C ‘overig scheepsbedrijfsafval’.
Verontrustend!!
In de eerste maand van 2013 kwamen er vanuit de sector berichten binnen bij het bestuur van de ASV dat Rijkswaterstaat een betaalstructuur van abonnementen voor overig bedrijfsafval per 1 juli 2013 ging invoeren. De ASV is van mening dat het voorgenomen systeem in strijd is met het Scheepsafvalstoffenverdrag en heeft de uitvoerende partij Stichting Afvalstoffen Binnenvaart (SAB) per brief d.d. 31-01-2013 om opheldering gevraagd. Uit het antwoord van de SAB is gebleken dat de SAB alleen verantwoordelijk is voor de uitvoering en de Nederlandse overheid in overleg met andere brancheorganisaties buiten de ASV, gekozen heeft voor een gesloten inzamelnetwerk in combinatie met een abonnement.
De petitie
De verontrustende berichten uit de diverse achterbannen heeft Rijkswaterstaat ertoe gebracht eind februari 2013 een voorlichtingsbijeenkomst te organiseren voor de binnenvaartorganisaties. Hier werd duidelijk dat Nederland eenzijdig, onder auspiciën van de CCR, invulling geeft aan deel C van het Scheepsafvalstoffenverdrag. Op diezelfde bijeenkomst leken de andere binnenvaartorganisaties (CBRB, BBU en KSV) zich neer te leggen bij het nieuwe beleid. De ASV staat op het standpunt dat de minister onrechtmatig handelt en heeft daarop besloten dat de vaarweggebruikers de mogelijkheid moesten krijgen om tegen het overheidsbeleid in verweer te komen. Er was meer druk nodig vanuit de sector. Vanuit die gedachte is de petitie “Binnenvaart weigert mee te werken aan schending Scheepsafvalstoffenverdrag SAV” opgezet door de ASV, hebben 1068 personen de petitie ondertekend en heeft de ASV de handtekeningen in april 2013 aangeboden aan de Tweede Kamercommissie van Infrastructuur en milieu.
Gezamenlijk optrekken
Ondanks het uitblijven van beleidswijziging is de petitie niet zonder resultaat geweest. De handtekeningenactie heeft ertoe bijgedragen dat in mei 2013, tijdens een overleg tussen de organisaties KSV, BBU, ASV, CBRB, NPVW en de FONV, besloten is dat verder overleg met Rijkswaterstaat niet zinvol was. De genoemde organisaties hebben hierop de minister van Infrastructuur en Milieu op 29 mei 2013 aangeschreven met het verzoek de invoering van abonnementen uit te stellen tot 2016 om tot een internationale regeling te komen. De minister was (na ruim 3 maanden wachten op een antwoord) echter niet bereid om de invoering nog verder uit te stellen, na eerder uitstel tot 1 november 2013, en verzocht de organisaties te kiezen uit verschillende vormen van abonnementen en omvang van het inzamelnetwerk. Gezamenlijk is besloten dat de binnenvaartorganisaties op deze basis geen keuze konden maken. Middels een gezamenlijk persbericht is de sector hiervan op de hoogte gebracht. Dat was eind oktober 2013. Per 1 november is het gesloten systeem in combinatie met abonnement ingevoerd zoals de minister het voor ogen had.
Onrust in de (sociale) media
In een ingezonden stuk d.d. 28 oktober 2013 in de vakpers heeft de ASV al aangegeven zich zorgen te maken over de gevolgen van het ingevoerde beleid en dat het handelen van de minister de ASV niet zal weerhouden van het voortzetten van uitingen van weerstand. Het heeft niet lang geduurd voordat de schippers problemen gingen ondervinden met het afgeven van afval. Met name op initiatief van de ‘Vrouwen in de Binnenvaart in Actie (VIBia)’ heeft de afvalproblematiek die ontstaan is door het ingevoerde beleid veel aandacht gekregen. Deze groep heeft in de laatste weken van 2013 duidelijk naar voren gebracht dat het beleid van de minister niet door de sector wordt geaccepteerd. De Facebookgroep ‘Voor gratis vuilcontainers in de binnenvaart’ had inmiddels ruim 1000 leden. Vanuit die groep heeft de VIBia aandacht voor het probleem gegenereerd op o.a. Facebook, Twitter, in kranten en op televisie. De ASV heeft de VIBia hierin gesteund en bijgestaan met raad.
Daarnaast heeft de VIBia erop aangedrongen dat de verschillende organisaties wederom aan de slag gingen met de ontstane afvalproblematiek. Hieromtrent heeft op 23 december 2013 een gesprek plaatsgevonden tussen VIBia en CBRB, BBU en KSV, onder de noemer BLN, waarbij ook twee ASV vertegenwoordigers aanwezig waren.
De organisaties
Wat er in het persbericht van BLN vermeld werd over afspraken met VIBia en voorstellen aan de minister heeft de ASV (en later bleek ook de VIBia) verbaasd. Omdat de BLN voor het uitgeven van het persbericht (wat in de ogen van BLN geen persbericht is geweest, maar een ledenbulletin) het besprokene in het gesprek niet heeft teruggekoppeld aan de ASV, voelde de ASV zich genoodzaakt, middels een eigen persbericht de voorstellen uit het persbericht tussen kerst en oud-en-nieuw te weerleggen. De ASV kon zich nl. in grote mate niet vinden in de gedane voorstellen. Bovendien was afgesproken dat eventuele voorstellen sectorbreed gedaan zouden worden, maar nu moest de ASV (en CBRB en de VIBia) zich wel distantiëren van de uitlatingen van BLN, met als negatief resultaat dat hiermee de eenheid van de binnenvaart doorbroken werd.
Gelukkig 2014
Bij de eerste stappen in 2014 heeft de afvalproblematiek hoog op de agenda van de binnenvaart gestaan. Tijdens de gebruikelijke denktankvergadering voorafgaand aan de nieuwsjaarsborrel heeft de ASV een ruim uur vrijgemaakt om hier met elkaar en de VIBia van gedachten te wisselen. De klokken werden gelijk gezet, de VIBia en ASV gaan de problematiek bij dit onderwerp onafhankelijk – gezamenlijk te lijf. Dat klinkt ingewikkeld, echter is het geschrevene omtrent een gesprek met Rijkswaterstaat veelzeggend. Veelzeggend vanwege het gemak waarmee BLN (ook namens CBRB) heeft gedacht dat achterban en binnenvaart een compromis binnen het huidige beleid zouden accepteren.
Wat nu?
Helaas hebben wij het gezamenlijk optrekken met BLN moeten loslaten, omdat BLN niet bereid is gevonden verdere weerstand te bieden tegen falend beleid van de Nederlandse minister. Hoe de minister het ziet is duidelijk geworden vanuit antwoorden die zij heeft gegeven op vragen van de SGP.
Wij, de ASV, hebben van meet af aan vastgehouden aan het standpunt dat de minister onrechtmatig heeft gehandeld door op eigen houtje invulling te geven aan Deel C van het CDNI. De volgende stap is om het internationaal aanhangig te maken. Binnen de CCR heeft de Werkgroep CDNI op 11 februari jl. vergaderd. De ASV en de VIB hebben een schrijven gericht aan deze werkgroep. Daarnaast is er een klacht neergelegd bij SOLVIT, een online netwerk waarin EU-lidstaten samen naar een pragmatische oplossing zoeken voor problemen die het gevolg zijn van een verkeerde toepassing van de interne-marktregels door overheidsinstanties.
Update juni 2014
Klacht bij CCR
Nadat de ASV van SOLVIT te horen had gekregen dat de bij hun ingediende klacht geen betrekking heeft op Europees Recht, had de ASV besloten een beroep te doen op het Klachtrecht van de CCR. De ASV was hierbij van mening dat de CCR als hoedster van het CDNI-verdrag een verantwoordelijkheid heeft in deze kwestie. Omtrent de klacht bij de CCR is een statement verschenen in diverse media. Het beroep op klachtrecht wat door de ASV eind februari is verzoden werd vergezelt door een dossier waarin alle relevante stukken waren opgenomen.
Na herhaaldelijke pogingen in contact te komen met het secretariaat van de CCR vanwege het uitblijven van een ontvangstbevestiging, heeft de ASV de Nederlandse CCR-delegatie tijdens een regulier overleg gevraagd naar de status van de klacht. Dat was op 1 april en werd door de delegatie de toezegging gedaan dat de ASV op korte termijn op de hoogte zou worden gebracht door het secretariaat van de CCR. Wederom weken later, na aandringen van de ASV middels een brief en navraag door een Tweede Kamerlid, is er uiteindelijk op 17 mei een reactie van het CCR-secretariaat binnengekomen bij de ASV.
De klacht “Nederlandse Staat schendt CDNI-verdrag” was door alle delegaties van de CCR niet-ontvankelijk verklaard. De klachtenprocedure werd niet van toepassing geacht omdat het CDNI een op zichzelf staand internationaal verdrag is dat losstaat van de Herziene Rijnvaartakte. Desondanks zal de ASV binnenkort bericht krijgen van de uitvoerend secretaris van het CDNI-verdrag over de voorgelegde kwestie (………… was er nog geen bericht).
Politiek
In de tussentijd dat de ASV wachtte op een antwoord van de CCR is (mede naar aanleiding van Kamervragen van lid Smaling), i.s.m. VIBia, intensief contact geweest met Tweede Kamerleden om hen ervan te overtuigen dat de problematiek omtrent het afvalbeleid in de binnenvaart niet wordt opgelost d.m.v. de gesprekken die Rijkswaterstaat heeft met andere organisaties. Het beleid van de minister deugt niet en daar zal ze allereerst op terug moeten komen. Het resultaat van dit intensieve contact was een set van schriftelijke Kamervragen ingediend door de Vaste Kamercommissie van Infrastructuur en Milieu.
Overleggen Rijkswaterstaat
De druk op de minister werd echter teniet gedaan toen bekend werd dat BLN-Schuttevaer, CBRB, FONV en NPvW overeenstemming hadden met Rijkswaterstaat het aantal (en locaties van) afvalcontainers langs de Rijksvaarwegen en de kosten van het abonnement die schippers daarvoor kunnen/moeten afsluiten. De nieuwe invulling van het gekozen beleid kan per 1 juli 2014 worden ingevoerd aldus SAB en BLN-Schuttevaer.
Wat nu? (wederom)
Gezien de overeenstemming kon het niet anders zijn dan dat de minister in de beantwoording van de Kamervragen niet ver op het door haar gekozen beleid inging. Voor de ASV was het opvallend dat de minister verschillende malen benadrukte dat het huisvuil van binnenvaartschepen in haar optiek onder bedrijfsafval valt. Om hierover uitsluitsel te krijgen vinden er binnenkort gesprekken plaats met o.a. de belastingdienst. Want, als afval geproduceerd vanuit aankopen onder berdrijfskosten valt, zullen o.i. de aankopen zelf ook bedrijfskosten behoren te zijn.
Voor de ASV is het huisvuildossier (wat door anderen al een hoofdpijndossier wordt genoemd) nog niet gesloten. Door de keuze in januari om niet verder te overleggen met Rijkswaterstaat, draagt de ASV geen medeverantwoordelijkheid aan de uitvoering van het beleid en de strijdigheid met het CDNI-verdrag van het beleid in beginsel. Vooralsnog is het wachten op nader bericht van het CCR-secretariaat alvorens de ASV zich kan beraden op vervolgstappen.
Afsluitend
Het is ongelooflijk dat wij als sociaal economische organisatie al maandenlang zoveel energie spenderen aan een onderwerp als dit. In iedere geciviliseerde gemeenschap wordt door de overheid op een goede manier zorg gedragen voor een goede afvoer van huisvuil. Al was het maar om ons te beschermen tegen vervuiling en ziektes. Omdat het lijkt of geen argument aankomt bij de minister blijken wij gedwongen te worden alle mogelijke middelen in te zetten. Tegelijkertijd legt dit onderwerp wel precies bloot hoe de verschillende bonden functioneren en hoe de overheid met ons om gaat. Alleen daarom al kunnen wij dit onderwerp niet laten rusten, en dat zullen wij dan ook niet doen. Voor, en met steun van, de schippers in de binnenvaart.
